محافظت از برنامه‌های PHP در برابر حملات دیکشنری (Dictionary Attack)

محافظت از برنامه‌های PHP در برابر حملات دیکشنری (Dictionary Attack)

حملات دیکشنری (Dictionary Attack) یکی از روش‌های متداولی است که مهاجمان برای به دست آوردن رمزهای عبور کاربران استفاده می‌کنند. در این نوع حمله، مهاجم از یک لیست از پیش‌تعریف‌شده از رمزهای عبور (معمولاً شامل رمزهای عبور رایج) استفاده می‌کند تا با تلاش‌های مکرر به سیستم نفوذ کند. این نوع حملات به‌ویژه برای سیستم‌هایی که از روش‌های امنیتی ضعیفی برای ذخیره یا مدیریت رمزهای عبور استفاده می‌کنند، خطرناک هستند. در این مقاله، به روش‌های مختلف برای محافظت از برنامه‌های PHP در برابر حملات دیکشنری پرداخته می‌شود.

1. استفاده از هش کردن رمزهای عبور

یکی از اصول اولیه برای محافظت از رمزهای عبور کاربران، عدم ذخیره آن‌ها به‌صورت متن ساده (Plain Text) است. به جای آن، باید از روش‌های امن هش کردن (Hashing) برای ذخیره‌سازی رمزهای عبور استفاده کرد. این کار از آن جهت اهمیت دارد که حتی در صورت دسترسی مهاجم به پایگاه داده، دسترسی به رمزهای عبور حقیقی کاربران غیرممکن یا بسیار دشوار می‌شود.

– استفاده از الگوریتم‌های مدرن هش

به‌کارگیری الگوریتم‌های هش ضعیف یا قدیمی مانند MD5 یا SHA1 در برابر حملات دیکشنری مقاوم نیستند؛ چرا که مهاجمان می‌توانند جداول دیکشنری از پیش محاسبه‌شده‌ای برای این الگوریتم‌ها داشته باشند. به همین دلیل، استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته‌تر مانند bcrypt، argon2 یا scrypt که از تکنیک‌های salt و افزایش زمان محاسبات استفاده می‌کنند، ضروری است.

– استفاده از Salt

استفاده از یک مقدار تصادفی (Salt) در کنار رمز عبور، قبل از هش کردن آن، می‌تواند مانع از حملات دیکشنری شود. Salt باعث می‌شود که حتی اگر دو کاربر رمز عبور یکسانی داشته باشند، خروجی هش‌شده آن‌ها متفاوت باشد و بنابراین جداول دیکشنری از پیش محاسبه‌شده بی‌اثر شوند.

2. محدود کردن تعداد تلاش‌های ورود

برای جلوگیری از حملات دیکشنری، باید تعداد تلاش‌های مجاز برای ورود به سیستم محدود شود. این روش می‌تواند مانع از آن شود که مهاجم بتواند تعداد زیادی از رمزهای عبور را در یک بازه زمانی کوتاه امتحان کند.

– قفل کردن حساب کاربری بعد از تلاش‌های ناموفق متعدد

یکی از روش‌های موثر، قفل کردن حساب کاربری پس از چندین تلاش ناموفق است. به‌عنوان مثال، اگر کاربری بیش از پنج بار در ورود به حساب کاربری خود ناموفق باشد، حساب او به‌طور موقت یا دائمی قفل می‌شود و تنها با احراز هویت مجدد یا تغییر رمز عبور امکان بازگشایی وجود دارد.

– تاخیر زمانی بین تلاش‌های ورود

یکی دیگر از روش‌های موثر، اعمال تاخیر زمانی بین تلاش‌های ناموفق است. به این صورت که پس از هر تلاش ناموفق، مدت زمانی که کاربر باید صبر کند تا بتواند دوباره تلاش کند افزایش می‌یابد. این روش زمان حملات دیکشنری را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد و در نهایت مهاجم را از ادامه حمله منصرف می‌کند.

3. استفاده از CAPTCHA

یکی دیگر از روش‌های جلوگیری از حملات دیکشنری، استفاده از CAPTCHA در فرم‌های ورود است. CAPTCHA به‌عنوان یک چالش برای کاربر عمل می‌کند تا مطمئن شویم که درخواست ورود توسط یک انسان انجام می‌شود و نه یک ربات خودکار. ترکیب CAPTCHA با سایر روش‌های امنیتی مانند محدود کردن تلاش‌های ورود می‌تواند بسیار موثر باشد.

4. مدیریت رمزهای عبور قوی

استفاده از رمزهای عبور ضعیف یکی از دلایل اصلی موفقیت حملات دیکشنری است. برای محافظت از کاربران، برنامه‌ها باید کاربران را تشویق کنند یا حتی مجبور کنند که از رمزهای عبور قوی استفاده کنند.

– الزامات برای طول و پیچیدگی رمز عبور

می‌توان از کاربران خواست که رمزهای عبورشان دارای حداقل طول مشخصی باشد و از ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها استفاده کنند. این کار باعث می‌شود که رمزهای عبور انتخاب‌شده توسط کاربران در جداول دیکشنری رایج وجود نداشته باشد.

– استفاده از بررسی قدرت رمز عبور

برخی از برنامه‌ها می‌توانند در زمان ثبت‌نام یا تغییر رمز عبور، قدرت رمز عبور را ارزیابی کنند و در صورت ضعیف بودن آن، به کاربر هشدار دهند. این هشدار می‌تواند کاربر را تشویق به انتخاب یک رمز عبور قوی‌تر کند.

5. احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA)

حتی در صورتی که مهاجم بتواند رمز عبور کاربر را به دست آورد، احراز هویت چندمرحله‌ای (Multi-Factor Authentication) می‌تواند مانع از دسترسی غیرمجاز شود. در MFA، علاوه بر رمز عبور، از کاربر خواسته می‌شود که یک عامل دیگر از اطلاعات، مانند کد ارسال‌شده به تلفن همراه یا یک کلید فیزیکی، ارائه دهد. این لایه امنیتی اضافی می‌تواند به‌طور موثری از حملات دیکشنری جلوگیری کند.

6. استفاده از HTTPS

استفاده از پروتکل HTTPS برای انتقال داده‌ها بین کاربر و سرور، از شنود و دزدیده‌شدن رمز عبور توسط مهاجمان جلوگیری می‌کند. حتی اگر کاربر از یک رمز عبور قوی استفاده کند، در صورتی که داده‌ها به‌صورت ناامن و از طریق HTTP ارسال شوند، مهاجم می‌تواند به‌راحتی رمز عبور را دریافت کند و از آن در حملات دیکشنری استفاده کند.

7. ثبت و نظارت بر تلاش‌های مشکوک ورود

برای شناسایی و جلوگیری از حملات دیکشنری، باید تلاش‌های ورود مشکوک را ثبت و بررسی کرد. به‌عنوان مثال، اگر کاربری از چندین آدرس IP مختلف و با تلاش‌های ناموفق مکرر وارد سیستم شود، می‌توان به‌طور خودکار او را مسدود کرد یا از او درخواست احراز هویت مجدد کرد. نظارت مداوم بر این رفتارها به شناسایی زودهنگام حملات و اقدامات پیشگیرانه کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

حملات دیکشنری یکی از تهدیدات جدی برای امنیت برنامه‌های PHP است، اما با استفاده از روش‌های مختلفی که در این مقاله توضیح داده شد، می‌توان از موفقیت این حملات جلوگیری کرد. هش کردن امن رمزهای عبور، محدود کردن تعداد تلاش‌های ورود، استفاده از CAPTCHA و احراز هویت چندمرحله‌ای، برخی از راهکارهای موثر برای محافظت در برابر این حملات هستند. به‌کارگیری این روش‌ها به‌صورت ترکیبی می‌تواند امنیت برنامه‌های PHP را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد و مانع از دسترسی غیرمجاز مهاجمان به حساب‌های کاربری شود.